Pierwsze budowle Krakowa, czyli romańskie zabytki pod Wawelem

15 września 2022

Grube mury, niewielkie okna, ciężkie, kamienne bryły – o tych cechach budowli romańskich uczymy się na lekcjach historii. To właśnie ten styl był pierwszym nurtem architektonicznym, który zaznaczył się na polskich ziemiach. Budowle wykonane tym stylem liczą sobie nierzadko nawet tysiąc lat. Mimo to w Krakowie wciąż można je oglądać. Które z miejskich zabytków pochodzą z tego okresu?

“Wawel zaginiony”, czyli romańskie korzenie katedry

Od początku historii Krakowa jego centralnym punktem był Wawel. Wiemy o tym dzięki badaniom archeologicznym – to tutaj znajdował się ośrodek władzy wcześniejszy niż jakiekolwiek źródła pisane dotyczące państwa polskiego.

Już w X w. na Wawelu były pierwsze kamienne budowle. Najstarsza to rotunda św. św. Feliksa i Adaukta – pierwotnie Najświętszej Marii Panny. Na jej mury natrafiono na początku XX w. Następnie została częściowo zrekonstruowana, dziś można ją podziwiać w ramach ekspozycji “Wawel zaginiony”. Znajduje się parę metrów poniżej poziomu zamkowego dziedzińca. Do dziś trwają spekulacje, jak pierwotnie wyglądała i kiedy powstała – większość badaczy przyjmuje, że u początków panowania Bolesława Chrobrego.

Romańskie kościoły Krakowa

Romańskich budowli w Krakowie można jednak szukać również poza Wawelem. Najlepiej zachowaną jest kościół św. Andrzeja, niedaleko zamkowego wzgórza. Powstał w XI w., a jego fundatorem był Sieciech, potężny palatyn księcia Władysława Hermana. Kościół do dziś zachował pierwotną bryłę. To budowla sakralna, ale o charakterze obronnym – według Jana Długosza spełniał taką rolę, gdy miasto dotknął najazd Tatarów.

Odwiedź Kraków i obejrzyj romańskie budowle, a na nocleg wybierz Hotel Best Western Kraków – https://www.bwkrakow.pl!

Romański zabytek stoi także na Rynku Głównym. To kościół św. Wojciecha, niewielki budynek usytuowany u wylotu ul. Grodzkiej. Powstał prawdopodobnie jeszcze w XI w. W późniejszych wiekach nieco zatracił romański charakter, jego ściany otynkowano, a całość nakryto barokową kopułą.

Kolejny romański kościół znajdziemy na Zwierzyńcu. To świątynia Najświętszego Salwatora usytuowana na Górze św. Bronisławy. Prawdopodobnie powstał w połowie XII w. Lokalne legendy głoszą, że wcześniej stała w tym miejscu świątynia pogańska, zaś poźniej kazania w tym miejscu głosił św. Wojciech. Romański charakter do dziś widać zwłaszcza w prezbiterium kościoła.

Gdzie jeszcze szukać w Krakowie romańskich zabytków? Pozostałością tych czasów jest także niewielki kościół św. Benedykta na Krzemionkach, niegdyś najpewniej rotunda przy większej budowli. W krypcie św. Leonarda na Wawelu można dziś zobaczyć z kolei romańską rzeźbę uskrzydlonego smoka. Budowli wykonanych w tym stylu było w dawnej stolicy Polski znacznie więcej, ale do dziś się nie zachowały lub zostały gruntownie przebudowane – przykładem może być kościół Mariacki.

Ta ostatnia świątynia kryje zresztą w sobie więcej tajemnic. Jakich? Dowiesz się z artykułu https://www.bwkrakow.pl/nablogu/kosciol-mariacki-i-jego-tajemnice-ciekawostki-ktorych-nie-znales