Nawojka, żacy i Drzewo Wolności – ciekawostki studenckiego Krakowa

27 lutego 2018

Kraków to jedno z najchętniej wybieranych miast na rozpoczęcie studiów. Wspaniała architektura i wielokulturowe towarzystwo stanowią doskonały pretekst do codziennego poszerzania własnych horyzontów. Istnieją jednak pojęcia, które powinieneś poznać, zanim rozpoczniesz naukę na wybranej przez siebie uczelni. Oto one!

Drzewo Wolności

Kraków słynie z drzew-pomników, niestety zachowała się jedynie część z nich – w tym słynne Drzewo Wolności. Zlokalizowany w pobliżu wejścia do Collegium Novum dąb został zasadzony 3 maja 1919 roku w celu uczczenia odzyskanej rok wcześniej niepodległości. W 2004 roku miejsce zyskało zupełnie nową symbolikę. Pod dębem złożono ziemię pochodzącą z miejsc zagłady, w których stracili życie profesorowie i wychowankowie Uniwersytetu Jagiellońskiego podczas II wojny światowej. Aby upamiętnić tragiczne losy wojenne, program wszystkich istotnych dla życia uczelni wydarzeń rozpoczyna się od złożenia kwiatów pod Drzewem Wolności.

Drzewo Wolności przed Collegium Novum /fot. uj.edu.pl

Nawojka

Krakowskim studentom pojęcie to kojarzy się przede wszystkim z nazwą jednego z żeńskich akademików, ewentualnie z ulicą w pobliżu miasteczka studenckiego AGH. Pozornie przypadkowe, imię wiąże się jednak z jedną z najciekawszych legend akademickich.

Nawojka – współcześnie nazwalibyśmy ją Natalią – była pierwszą dziewczyną, która wbrew panującym normom społecznym odważyła się pójść na studia. Dzięki przychylności zamożnego ojca już wcześniej brała udział w domowych zajęciach z czytania i pisania w językach polskim i łacińskim, zyskując podstawowe wykształcenie. Aby uniknąć stylizowanego małżeństwa, Nawojka uciekła z rodzinnego domu i – w przebraniu Jakuba bądź Andrzeja – zapisała się na studia.

Postępy w nauce zostały przerwane przez incydent, w wyniku którego ujawniona została prawdziwa płeć studentki. Zgodnie z różnymi podaniami było to oblanie wodą, które ujawniło jej kształty, wizyta u doktora w wyniku poważnej choroby lub rozpoznanie przez syna sąsiada. Zuchwałość miała zostać nagrodzona natychmiastowym wyrokiem śmierci, który został zamieniony na dożywotni pobyt w klasztorze. Nawojka spędziła resztę życia na nauczaniu mniszek.

Dom Studencki Nawojka /fot. Wikimedia

Żak

Dlaczego żacy są tak często kojarzeni z Krakowem? Właśnie tutaj powstał pierwszy polski uniwersytet: Akademia Krakowska, przekształcony następnie w Uniwersytet Jagielloński. Średniowieczni studenci pojawili się tu więc jako pierwsi. Ich życie nie było jednak usłane różami. Dotarcie na miejsce zajęć wymagało skorzystania z konia bądź powozu. Należało samodzielnie zorganizować stancję bądź poprosić o nocleg u wybranego profesora.

W późniejszych czasach pojawiły się kolegia – łączące przestrzeń akademicką z klasztornym rygorem, licznymi postami i nakazem modlitwy. Wyjątkowo kosztownym dobrem były wydawane w kilkudziesięciu egzemplarzach książki, stanowiące jeden z najchętniej grabionych przedmiotów. Aby uchronić je przed kradzieżą, nieraz przykuwano je łańcuchami do stołów!

Z drugiej strony żacy posiadali w mieście specyficzny status. Kojarzeni z pijaństwem, żebractwem i bójkami młodzi ludzie często stanowili główne źródło utrzymania lokalnej społeczności. Zdarzały się przypadki, że rozgniewani studenci wpływali na przeniesienie ośrodka akademickiego w inne miejsce, co prowadziło do bankructwa osady.

Współcześnie pojęcie na dobre przylgnęło do krakowskich uczniów i studentów – nie zdziw się więc, gdy zostaniesz nazwany na ulicy żakiem. Miasto w dalszym ciągu bardzo ceni studentów!