Na Rynku i na Kazimierzu, czyli rzecz o krakowskich ratuszach

4 sierpnia 2020

W większości miast jedną z najbardziej reprezentacyjnych budowli jest ratusz. Zwykle stoi w centralnej części rynku i to właśnie w nim spotykają się władze miasta. Na krakowskim Rynku Głównym znajdziemy Bazylikę Mariacką czy Sukiennice, ale prezydenta miasta i innych urzędników próżno tam szukać. Nie zawsze jednak tak było. Niegdyś w sercu Krakowa stał ratusz, w dodatku jeden z najstarszych na polskich ziemiach. Co się z nim stało? Dlaczego obecnie w Krakowie ratusze możemy znaleźć na Kazimierzu oraz Podgórzu? Odpowiadamy!

“Rudera”, po której została wieża

Choć już we wstępie wymieniliśmy najbardziej charakterystyczne punkty krakowskiego Rynku, nie wspomnieliśmy o jednym. Chodzi oczywiście o wieżę ratuszową, która samotnie stoi nieopodal Sukiennic. W jej górnej części znajduje się charakterystyczny zegar, a na szczyt prowadzą udostępnione dla turystów kręte schody. Pod wieżą można z kolei napić się kawy lub coś przekąsić w urządzonej tam kawiarni.

To jedyna pozostałość po kamiennym ratuszu, który stanął na Rynku na początku XIV wieku. Budowla liczyła sobie dwa, a z czasem trzy piętra. Była jedną z najstarszych siedzib władz miejskich w Polsce, w jej podziemiach znajdowało się więzienie, a w jednym ze skrzydeł arsenał. Wraz z upływającymi latami ściany budynku mocno jednak niszczały, do czego przyczyniały się zawirowania polityczne związane z powstaniami i zaborami. W końcu uznano, że zabudowania ratusza tylko szpecą rynek i zaczęto je nazywać “ruderą”.

W 1820 roku podjęto decyzję o wyburzeniu spichlerzy znajdujących się tuż przy ratuszu. W czasie prac poważnie naruszone zostały jednak także ściany samej siedziby władz miejskich, postanowiono więc rozebrać wszelkie zabudowania, na miejscu pozostawiając jedynie wieżę. Co ciekawe, niektórzy nawoływali, by także ją rozebrać, ale szczęśliwie stoi na swym miejscu do dzisiaj. Początkowo krakowscy włodarze mieli w planach budowę nowego ratusza lub postawienie pod wieżą teatru, ale ostatecznie nic z tego nie wyszło. W drugiej połowie XIX wieku siedzibą krakowskiego magistratu został Pałac Wielopolskich przy placu Wszystkich Świętych, który pełni tę funkcję do dziś.

Planujesz weekend w stolicy Małopolski? Zapraszamy do Best Western Kraków!

Ratusz na zmniejszonym rynku

Budynek, który w przeszłości pełnił rolę ratusza, nadal można natomiast zobaczyć na Kazimierzu. Dziś ta dzielnica jest jedną z najchętniej odwiedzanych przez turystów części Krakowa, ale wcześniej przez kilkaset lat była osobnym miastem. Gdy w 1335 roku tamtejsze osady otrzymały od króla Kazimierza Wielkiego prawa miejskie, szybko doczekały się własnego ratusza. Początkowo władze rezydowały w drewnianym budynku, ale w 1414 roku rozpoczęto murowanie bardziej okazałej budowli.

Kazimierski ratusz stanął w centrum rynku nowego miasta. Plac ten był niewiele mniejszy do krakowskiego Rynku Głównego. Ratusza nie omijały jednak pożary, a w XIX wieku wraz z całym Kazimierzem został włączony w obręb Krakowa. Niewiele brakowało, by w 1806 roku został nawet rozebrany, ostatecznie jednak posłużył za siedzibę kilku szkół. W związku z nową organizacją krakowskich ulic zmniejszył się też dawny rynek, który dziś nosi nazwę placu Wolnica. W samym ratuszu od lat 40. znajduje się natomiast Muzeum Etnograficzne.

Chcesz poznać urokliwe miejsca? Sprawdź nasz artykuł „Nie tylko Wisła. Krakowskie rzeki i rzeczki„

Dzielnica z dwoma ratuszami

Aż dwa budynki niegdyś pełniące rolę ratusza znajdziemy na krakowskim Podgórzu. Również ta część Krakowa była bowiem niegdyś osobnym miastem. Pierwszy tamtejszy ratusz jest dziś znany jako Dworek pod Białym Orłem. Był to zwykły budynek mieszkalny, w którym w początkach XIX wieku zorganizowano ratusz. Dziś w tej budowli znajdującym się przy Rynku Podgórskim znów mieszczą się mieszkania i sklepy.

W 1854 roku władze Podgórza przeniosły się do bardziej reprezentacyjnego gmachu, zwanego nowym ratuszem, który stoi na rogu Rynku Podgórskiego. Cechują go pięknie wykończone sale, które jednak ostatecznie straciły swoją funkcję w 1915 roku, po wcieleniu Podgórza do Krakowa. Obecnie w budynku rezyduje rada dzielnicy Podgórze, a także krakowski Wydział Architektury i Urbanistyki. O historii ratusza przypomina natomiast dawny herb Podgórza umieszczony na fasadzie budynku.

Pozostałości po ratuszu to nie jedyne ciekawostki związane z krakowskim Rynkiem. Więcej odnajdziesz w kolejnym artykule: https://www.bwkrakow.pl/nablogu/kwadrat-ktory-wcale-nie-jest-idealny-jak-zmienial-sie-rynek-glowny