Kraków w malarstwie – miasto królów oczami artystów na przestrzeni wieków

26 listopada 2024

Kraków to dawna stolica Polski, która przez wieki przyciągała artystów. Próbowali oni uchwycić jego unikalny klimat, historyczne budowle i duchowe dziedzictwo. 

Pełne gotyckich wież, renesansowych pałaców i malowniczych zaułków miasto stało się nie tylko świadkiem historii Polski, ale też inspiracją dla malarzy różnych epok. Kraków, zwany miastem królów, dzięki ich sztuce zyskał kolejne życie, na płótnach i w sercach miłośników sztuki. Zobacz, jak na przestrzeni epok był przedstawiany Kraków w malarstwie!

Kraków w malarstwie z epoki średniowiecza

Pierwsze dzieła przedstawiające Kraków pojawiły się w okresie średniowiecza. Wtedy to miasto funkcjonowało przede wszystkim jako siedziba królów i centrum sakralne, co znajdowało swoje miejsce w twórczości artystów. 

W średniowiecznych iluminacjach, rycinach i miniaturach, takich jak przedstawienia Wawelu i Kościoła Mariackiego, artyści kładli nacisk na monumentalność budowli, ukazując miasto jako symbol władzy i duchowości. Te obrazy często łączyły elementy historyczne z duchową narracją, pokazując Kraków jako niezłomny symbol polskiej państwowości.

Renesans i barok jako kontrasty oraz detale

Wraz z nadejściem renesansu, sztuka skupiała się na precyzyjnym przedstawieniu architektury i codziennego życia miasta. Renesansowy Kraków to już nie tylko mury zamku i kościoły, ale również place, targi i wielobarwni mieszczanie. 

„Hołd pruski” jest uznawany za najbardziej renesansowe dzieło Jana Matejki. Akcja przedstawiona na obrazie odgrywa się na Rynku Głównym. Aktualnie można go zobaczyć w krakowskich Sukiennicach, w tzw. Sali Siemiradzkiego.

W baroku zaś artyści zaczęli podkreślać dramatyzm miasta – monumentalne, rozświetlone wnętrza kościołów, bogate zdobienia i detale architektury, które tchnęły życie w historyczne miejsca. Widoki miasta stawały się bardziej złożone, przyciągając uwagę do detali takich jak okazałe wejścia do pałaców, krużganki czy kaplice, ukazane w świetle zachodzącego słońca.

Romantyczne przedstawienie Krakowa

Romantyzm w Polsce, szczególnie po rozbiorach, wiązał się z pielęgnowaniem pamięci narodowej i poszukiwaniem tożsamości w dawnych wydarzeniach historycznych. 

Michał Stachowicz (1768–1825), jeden z kluczowych malarzy krakowskich tej epoki, poświęcił wiele prac, aby uwiecznić dramatyczne i wzniosłe momenty z historii Polski, w tym wydarzenia mające miejsce w Krakowie. Jego dzieła przedstawiają zarówno ważne wydarzenia historyczne, jak i sceny rodzajowe oraz religijne, które pozwalają widzowi przenieść się do dawnego Krakowa. 

Przykładem jest „Przysięga Kościuszki na Rynku w Krakowie”. Obraz, który przedstawia historyczny moment z 1794 roku, gdy Tadeusz Kościuszko przysięgał wierność narodowi, obiecując walkę o niepodległość. W tej scenie z tłumem zgromadzonym na rynku i monumentalnym wizerunkiem Kościuszki, Stachowicz oddał nie tylko powagę chwili, ale także dumę i siłę krakowian.

Kraków w malarstwie – krótkie podsumowanie

Malarstwo, które przez wieki przedstawiało Kraków, jest nie tylko zapisem jego dziejów, ale także dowodem na to, jak różnorodnie można interpretować to samo miasto. Dla jednych artystów było przede wszystkim miejscem świętym i symbolicznym, dla innych – przestrzenią romantycznej nostalgii, a dla jeszcze innych – dynamicznym, nowoczesnym centrum kultury. 

Spacerując po krakowskich ulicach, warto spojrzeć na nie oczami tych, którzy na przestrzeni lat przelewali na płótna swoją fascynację miastem królów. Bo w Krakowie, jak w każdym dziele sztuki, zawsze można odkryć coś nowego!