Herb Krakowa. Jak zmieniał się przez wieki?

7 września 2022

Obecny herb miasta Krakowa jest oficjalnie używany od 2002 r. Wówczas zatwierdzono współczesny projekt, który bazuje jednak na wielowiekowej tradycji. Charakterystyczne trzy baszty pojawiały się na pieczęciach już pod koniec XIII wieku. Co od tego czasu zmieniło się w herbie Krakowa? 

Pieczęć wójta i krakowskich rajców

Powstające czy też lokowane w średniowieczu miasta nie od razu wybierały sobie herb. Geneza tych znaków bywa różna, często jednak pochodziły od pieczęci zarządców miasta. Tak właśnie było w Krakowie. Za pierwowzór współczesnego herbu może być uważana pieczęć wójtowska z końca XIII wieku. Znaleziono ją przy dokumencie z 1303 r., w którym niejaka Sulisława czyniła zapis dla klasztoru Franciszkanów.

Podobna była nieco późniejsza pieczęć “rajców i pospólstwa” Krakowa z 1312 r., już po słynnym buncie wójta Alberta przeciwko Władysławowi Łokietkowi. Po raz pierwszy zapis o herbie miasta znajduje się pod rokiem 1370 w kronice Janka z Czarnkowa. Zgodnie z nim krakowscy mieszkańcy nieśli chorągiew z herbem na spotkanie z przybywającym do miasta królem Ludwikiem Węgierskim.

Od tego czasu herb Krakowa pojawia się na wielu pieczęciach czy dokumentach. Jednym z najciekawszych zabytków z miejskim herbem, pochodzącym z końcówki XIV w., jest jeden z dzwonów w kościele Mariackim.

Odwiedź Kraków, a na nocleg wybierz Hotel Best Western Kraków – https://www.bwkrakow.pl!

Co przedstawiały pierwsze wizerunki herbu Krakowa?

Od początku charakterystycznymi elementami herbu Krakowa były trzy baszty nad ceglanym murem i brama. Oprócz tego w polu herbowym znajdowały się postaci św. Wacława oraz św. Stanisława, czyli patronów miasta. Nad jedną z baszt umieszczano również wizerunek Orła Białego, ale bez korony.

W niektórych wariantach w otwartej bramie miasta znajdowała się klęcząca postać. Przyjmuje się, że przedstawia wójta. W pierwszych znanych herbach Krakowa znalazło się też miejsce dla połowy lwa i połowy orła, czyli herbu ziemi kujawskiej. Takim znakiem legitymowali się bowiem piastowscy władcy ówcześnie rządzący miastem.

W użyciu były jednak również alternatywne znaki. Na przykład pieczęć ławnicza Krakowa przedstawiała św. Stanisława, który wyłaniał się zza miejskich murów. Używano jej przez ponad 300 lat.

Orzeł w herbowej bramie pojawia się dopiero pod koniec XVI w. W tym samym czasie tarczę herbową zaczyna wieńczyć korona, która podkreślała godność stolicy państwa.

Monety, srebrne mury i ostateczny projekt

Mimo że ta wersja herbu była już bliska współczesnej, czekały ją kolejne zmiany. A sam wizerunek herbu nowe zastosowania. W pierwszej połowie XIX w., gdy w czasach zaborów na terenie miasta i okolic funkcjonowało marionetkowe Wolne Miasto Kraków, herb pojawił się nawet na monetach.

Prace związane z kodyfikowaniem herbu ostatecznie podjęto po odzyskaniu niepodległości. Na czas niemieckiej okupacji herb znów się jednak zmienił, usunięto z niego Orła Białego i koronę. Po II wojnie światowej obowiązywała z kolei wersja ze srebrnymi elementami i czerwonym tłem w bramie. W obecnej wersji już tego nie ma, poprawiony został także wizerunek orła, który minimalnie różni się od godła państwowego.

O XV-wiecznym herbie Krakowa wiele mógłby powiedzieć Jan Długosz. To wyjątkowa postać mocno związana z królewskim miastem. Poznaj ją bliżej w następnym artykule: https://www.bwkrakow.pl/nablogu/pierwszy-historyk-wychowawca-krolewskich-synow-krakowskie-dzieje-jana-dlugosza