Przywilej od Kazimierza Wielkiego. Historia krakowskich uczelni

29 czerwca 2020

Kraków kojarzy się z Wawelem, hejnałem, Wisłą, ale również Uniwersytetem Jagiellońskim i innymi szkołami wyższymi. Obecnie na terenie miasta działa 10 publicznych uczelni, dwie kościelne i spora grupa prywatnych. Wszystko zaczęło się jednak w XIV wieku od przywileju Kazimierza III Wielkiego. Jaka historia kryje się za najbardziej znanymi krakowskimi szkołami wyższymi?

Pierwszy uniwersytet w Polsce

Pierwszą szkołą wyższą w Polsce został Uniwersytet Jagielloński. Jego fundatorem nie byli jednak wcale przedstawiciele dynastii Jagiellonów, a wspomniany Kazimierz Wielki, ostatni polski władca z dynastii Piastów. Fundacji dokonał w 1364 roku, powołując do życia Akademię Krakowską składającą się z trzech wydziałów: medycyny, prawa oraz sztuk wyzwolonych.

Po śmierci króla uniwersytet przestał jednak działać i potrzebował wsparcia od jednego z kolejnych królów. Został odnowiony pod koniec XIV wieku dzięki królowej Jadwidze oraz jej małżonkowi, czyli Władysławowi Jagielle – królowa zapisała uczelni w testamencie osobisty majątek, między innymi królewskie klejnoty. Najprężniej uniwersytet rozwijał się zresztą właśnie pod panowaniem Jagiellonów, w XV i na początku XVI wieku. To na cześć tej wywodzącej się z Litwy dynastii otrzymał nazwę “Jagielloński” – stało się to jednak oficjalnie dopiero w roku 1817.

Planujesz studia w Krakowie, jednak najpierw chcesz bliżej poznać miasto? Już dziś zarezerwuj nocleg w Best Western Kraków i przekonaj się o wyjątkowości tego miejsca!

Upadek i ponowny rozkwit

UJ jako pierwszy uniwersytet w Europie mógł pochwalić się samodzielnymi katedrami astronomii i matematyki, ale w kolejnych stuleciach nieco podupadł. Świetność odzyskał w wieku XIX, korzystając z autonomii Galicji i większych możliwości niż uniwersytety na terenie innych zaborów. Po odzyskaniu niepodległości ponownie stał się najważniejszą polską uczelnią. W latach 50. to właśnie z wydziałów UJ powstało kilka nowych krakowskich uczelni, jak Akademia Wychowania Fizycznego i Akademia Rolnicza, dziś znana jako Uniwersytet Rolniczy.

Obecnie UJ zatrudnia około czterech tysięcy pracowników, studiuje na nim około 40 tys. osób. Jako jedna z najstarszych szkół wyższych na świecie należy do wielu prestiżowych organizacji.

Spędzisz jeden dzień w Krakowie? Tych miejsc nie możesz przegapić!

XX wiek i nowe uczelnie

Przez wieki UJ pozostawał jedyną szkołą wyższą działającą na terenie Krakowa. Sytuacja zmieniła się w XX wieku, po odzyskaniu niepodległości. Już w 1919 roku pełniący funkcję Naczelnika Państwa Józef Piłsudski powołał pierwszych profesorów Akademii Górniczej, dziś funkcjonującej jako Akademia Górniczo-Hutnicza. Cztery lata później rozpoczęła się budowa pierwszego gmachu uczelni. Po 50 latach funkcjonowania uczelnia obrała sobie patrona, którym został Stanisław Staszic, jeden z najwybitniejszych przedstawicieli epoki oświecenia w Polsce.

W XX-leciu międzywojennym w Krakowie powstał także Uniwersytet Ekonomiczny. Na początku funkcjonował jako Wyższe Studium Handlowe, uprawnienia szkoły akademickiej zyskał w 1937 roku. Pod obecną nazwą funkcjonuje od roku 2007. Obecnie jest trzecią największą uczelnią w Krakowie – ustępuje na tym polu jedynie UJ oraz AGH.

W XX wieku pod Wawelem powstały również kolejne państwowe szkoły wyższe, m. in. Uniwersytet Pedagogiczny czy Politechnika Krakowska. Do tego w Krakowie działają uczelnie artystyczne, a także szereg uczelni prywatnych. Studenci stanowią dziś niemal jedną czwartą wszystkich mieszkańców miasta.